Η υποκειμενικότητα της ανθρώπινης κρίσης γίνεται ασυνείδητα, ή και συνειδητά αισθητή σε αρκετές καθημερινές συνδιαλλαγές μας.

“Ζούμε στον κόσμο μας”

Ερμηνεύουμε τον κόσμο στον οποίο ζούμε κατά κύριο λόγο σύμφωνα με τις εμπειρίες και τις αισθήσεις μας. Είναι ο τρόπος με τον οποίο αποκτούμε αντίληψη. Η αντίληψή μας αναφέρεται στις απόψεις που έχουμε για τους συνανθρώπους μας, τις καταστάσεις, τις έννοιες, τα αντικείμενα και το κοινωνικό μας περιβάλλον.

Επιπλέον πινελιές…

Το κλειστό κοινωνικό περιβάλλον του σπιτιού μας, βάζει το δικό του λίθο στην αντίληψή μας. Είναι κυρίως τα ερεθίσματα που λαμβάνουμε μέσω των αισθήσεών μας σε νεαρές ηλικίες από τους γονείς μας, αλλά και τ’ αδέρφια μας (αν έχουμε). Οι συγγενείς μας, το επίπεδο και το είδος μόρφωσης των γονιών μας, το επάγγελμα και η οικονομική τους κατάσταση, έχουν επίσης το ρόλο τους.

“Είναι στο χέρι μας”

Μετά τη συνοπτική υπενθύμιση των παραπάνω θεμάτων (οι περισσότεροι τα γνωρίζουμε ήδη), κι έχοντάς τα ως ψυχοδιανοητικό μας υπόβαθρο, έγκειται στην προσωπική μας καλή θέληση, στην “ποσότητα” και στην “ποιότητα” της επιθυμίας μας να γίνουμε πραγματικά αντικειμενικοί κριτές πάντων των θεμάτων που μας περιστοιχίζουν.

“Το σύνηθες φαινόμενο”

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος τείνει να κριτικάρει τους γύρω του γρήγορα κι επιφανειακά, χωρίς να λάβει υπόψη του όλα τα δεδομένα (καθότι αυτό είναι και ανέφικτο), τα οποία είναι φυσικά βαρύνουσας σημασίας. Τείνει να δικαιολογεί τα δικά του σφάλματα, τα οποία είναι πολύ πιθανό, να είναι βαρύτερα, ή και ακόμα να τα ξεχνάει εντελώς.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι συγκεκριμένοι τρόποι αντίδρασης, είναι στο ανθρώπινο ένστικτο, προκειμένου να εξασφαλίσουν μια πιο άνετη διαβίωση στην καθημερινότητα μέσω ψυχικής αυτοπροστασίας.

“Ενέπνευσε τον κόσμο γύρω σου από σήμερα!”

Δεν είναι εύκολο να ελέγχουμε τον εσωτερικό εαυτό μας (σκέψεις, συναισθήματα, αιτιώδη συμπεριφορά κ.λ.π), όπως δεν είναι και εύκολο να μάθουμε να το κάνουμε. Είναι όμως αξιόλογο και φυσικά πολύ σπουδαίο, πρώτα για μας, και λίγο αργότερα, για την κοινωνία που μας περιστοιχίζει, να ξεφεύγουμε από πεπατημενες οδούς μας, με τη θέσπιση δύσκολων στόχων, που μας προτρέπουν να υλοποιήσουμε.

Βέβαιο είναι πως, μετά από αυτό, θα δούμε την καθημερινότητά μας ν’ αλλάζει προς το καλύτερο, και μάλιστα σε τομείς που δεν είχαμε φανταστεί.

“Ξέφυγε από τη μικρότητα της λανθασμένης κριτικής σου” κατακτώντας ανάλογα με το ρυθμό της προσπάθειάς σου, τα ακόλουθα βήματα :

“Γίνε ο παρατηρητής του εαυτού σου”

Η προτροπή αυτή αναφέρεται στην ικανότητά μας να μάθουμε να εκτιμούμε (κρίνουμε) την εκάστοτε κατάσταση που συμβαίνει, είτε διαπλεκόμαστε σε αυτή, είτε όχι, “βγαίνοντας” νοερά έξω από το σώμα μας και παρατηρώντας την κατάσταση και τα πράγματα μαζί με μας, αλλά και ξεχωριστά, από μια λίγο διαφορετική οπτική γωνία και απόσταση. Ίσως να εκπλαγείτε από αυτά που θα “δείτε” και την πραγματικότητα που θα βιώσετε, καθώς είναι γνωστό ότι η διαφορά κρίνεται στις …λεπτομέρειες. Επιμείνετε ιδιαίτερα στην εξωτερική θέαση του εαυτού σας, δείτε πώς κινείστε στο χώρο, πώς περπατάτε, πώς αλληλεπιδράτε με τους άλλους και γενικότερα στη λεκτική αλλά και στη μη λεκτική συμπεριφορά σας. Τα προαναφερόμενα δίνουν σημαντικές πληροφορίες για το άτομό μας, την αύρα που εκπέμπουμε γενικότερα γύρω μας, και κατ’ επέκταση στην κατανόηση (κατάκτηση) του εαυτού μας και των άλλων.

Η προοδευτική κατάκτηση της τεχνικής αυτής, θα προσδώσει μια πιο αντικειμενική χροιά στην κριτική μας, καθότι επίσης δύναται ακόμη και να αντικαταστήσει την κριτική με απλή παρατήρηση.

“Το τρίτο μάτι”

Καθώς βγαίνετε νοερά έξω από το σώμα σας, επιχειρείστε να γίνετε κάποιος άλλος, ένας τρίτος, ξένος προς εσάς. Επαναλάβετε πάλι τις κινήσεις που προανέφερα. Με αυτό τον τρόπο, βοηθάτε την κρίση σας να γίνει αντικειμενικότερη, καθότι μια τάση να μεροληπτούμε απέναντι στον εαυτό μας, την έχουμε όλοι.

“Τρέξτε στο μυαλό σας όλα τα πιθανά σενάρια που μπορεί να έχουν συμβεί”

Πολλές φορές, όσο και να νομίζουμε πως γνωρίζουμε απόλυτα τα αίτια της συμπεριφοράς ενός ατόμου, κάνουμε λάθος. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως όσο καλά και να γνωρίζουμε τους άλλους ανθρώπους, είναι αδύνατον η γνώση μας για εκείνους να φτάνει στο 100%, καθώς δε βρισκόμαστε μαζί τους 24 ώρες το 24ωρο, ή κι αν ακόμη αυτό συμβαίνει, σίγουρα δε μπορούμε να είμαστε μέσα στο μυαλό τους.

Υπάρχει λοιπόν, μεγάλη πιθανότητα να εκπλαγούμε, εάν τύχει να μάθουμε τα πραγματικά αίτια της συμπεριφοράς ενός ανθρώπου, τα οποία τελικά ουδεμία σχέση είχαν με αυτά που είχαμε στο μυαλό μας. Ας προσπαθήσουμε να σκεφτούμε όλους τους πιθανούς εναλλακτικούς τρόπους σκέψης των ανθρώπων που μας ενδιαφέρει, οι οποίοι τους οδηγούν στα συγκεκριμένα αίτια συμπεριφοράς, καθώς επίσης και όλους τους πιθανούς λόγους που μπορεί να τους έκαναν να ενεργήσουν όπως ενήργησαν. Ας ξεκινήσουμε να βάζουμε τη φαντασία μας να δουλέψει περισσότερο συχνά από όσο έχουμε συνηθίσει. Αυτό θα μας αποτρέψει από το να βγάλουμε μια λανθασμένη αρνητική κρίση και να δικαιολογησουμε σε κάποιο βαθμό την όποια συμπεριφορά και πράξη του εκάστοτε ατόμου.

“Μη βιάζεστε να εξάγετε συμπεράσματα” ή “Δώστε χρόνο”

Αναμφίβολα, είναι δύσκολο να σταματήσουμε τούτη την αρνητική συνήθεια, ακριβώς γιατί είναι συνήθεια. Βέβαια, δυστυχώς η διακοπή των ενοχλητικών συνηθειών, είναι ένα μεγάλο θέμα, το οποίο χρήζει ανάλυσης σε δικό του κείμενο. Μέχρι τότε, προσπαθούμε να μη βιαζόμαστε, εντυπώνοντας στο μυαλό μας τις φράσεις στα εισαγωγικά και χρησιμοποιώντας την άνωθεν συμβουλή για τα σενάρια. Ο χρόνος άλλωστε, θα μας αποκαλύψει, ΑΝ του το επιτρέψουμε, πολλά περισσότερα στοιχεία για τα αίτια των συμπεριφορών και των πράξεων των ανθρώπων. Ίσως τότε μετανιώσουμε για τις λανθασμένες κριτικές μας, οι οποίες είναι πολύ πιθανό να δυσχεράνουν τις σχέσεις μας με το άτομο για το οποίο ασκήσαμε αρνητική κριτική αδίκως.

Η καλλιέργεια της αρετής της υπομονής σε όλους τους τομείς της ζωής μας, κι η συνήθεια των αναπνοών, μπορούν επίσης να αποβούν εξαιρετικά χρηστικά “εργαλεία” για την αντιμετώπιση της βιασύνης μας.

“Ρώτα για να μάθεις την αλήθεια”

Φαντάζει πολύ απλό και λογικό, αλλά δεν είναι. Δεν είναι απαραίτητο να αποκτήσουμε οικειότητα για να ρωτήσουμε το άτομο που μας ενδιαφέρει σχετικά με τη συμπεριφορά ή τις πράξεις του οι οποίες μας ξένισαν. Μπορούμε ρωτώντας ευγενικά να μάθουμε τι ή πώς σκέφτηκε και ενήργησε όπως ενήργησε, λέγοντας ή κάνοντας αυτό που μας ενόχλησε. Βέβαια, εάν δεν έχουμε ήδη μεγάλη οικειότητα μεταξύ μας, καλό είναι να ρωτήσουμε με τρόπο που εμπνέει επιπλέον αληθινό ενδιαφέρον, αγάπη και εμπιστοσύνη, για να πάρουμε μια ειλικρινή απάντηση, ή τέλος πάντων, ειλικρινή στο μεγαλύτερο ποσοστό της . Είναι σίγουρο σχεδόν ότι θα μας αποκαλυφθούν πληροφορίες που θα μας οδηγήσουν σε μια δεύτερη αλήθεια, διαφορετική από τη δική μας. Στη συνέχεια μπορούμε να κάνουμε μια συζήτηση σχετικά αναφερόμενοι στο τι μας ενόχλησε, ώστε εάν χρειαστεί ή αν καθίσταται δυνατόν, να προκύψουν ορισμένοι διακανονισμοί μεταξύ μας με σκοπό την πιο ποιοτική επικοινωνία.

“Ας το πάμε ένα βήμα παραπάνω”

Η αλήθεια είναι πως, δυστυχώς, όσο κι αν εθελοτυφλούμε ή το επίπεδο της αντίληψής μας, είναι τόσο, ώστε δε μας επιτρέπει να δούμε καθαρότερα, τις περισσότερες φορές, διαπράττουμε ομοίως και μεις το σφάλμα το οποίο κατακρίναμε. Κι είναι και αυτός ένας λόγος για τον οποίο νιώθουμε ενόχληση απέναντι σε αυτό. Υποσυνείδητα, είναι ο εαυτός μας που δεν αντέχουμε, που μας ενόχλησε, που μας έκανε να θυμώσουμε, που μας πίκρανε και μας απογοήτευσε. Είναι ο εαυτός μας που θέλουμε να αλλάξει, αλλά στη βίαιη αλλαγή, “αντιστέκεται για τα καλά”.

Αμέτρητες φορές, θυμάμαι ανθρώπους να μου αφηγούνται γεγονότα για άσχημες συμπεριφορές και πράξεις άλλων ατόμων απέναντί τους, και διαπίστωνα έκπληκτη ότι κι εκείνοι έπρατταν, και μάλιστα συνήθως κατ’ εξακολούθηση την κατακριτέα ενέργεια, είτε στο ίδιο, είτε σε άλλα άτομα, και φυσικά δεν ήταν σε θέση να το αντιληφθούν. Χρήσιμο είναι λοιπόν, σε αυτό το σημείο να αναρωτηθούμε εάν συμπεριφερόμαστε και εμείς με τον ίδιο τρόπο, ή κάνουμε και εμείς την ίδια ενέργεια που κατακρίνουμε, σε μια προσπάθεια να αντιληφθούμε περισσότερα πράγματα για εμάς τους ίδιους και τελικά να αναδυθούμε καλύτεροι μέσα από αυτή τη διαδικασία, με απώτερο σκοπό να προσθέσουμε αλλά κυρίως να προσφέρουμε τον εαυτό μας ως έναν άξιο κοινωνό στο υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο που ανήκουμε.

Σε κάθε περίπτωση όμως, ακόμα και να μη διαπράττουμε το συγκεκριμένο σφάλμα,όπως προείπα, σίγουρα θα διαπράττουμε κάποιο άλλο, ίσως και βαρύτερο. Πρέπει να μάθουμε τον εαυτό μας, να βλέπει τον άλλο όπως ακριβώς τον εαυτό του, σκεπτόμενος τα παραπάνω, καθώς τελικά αποδεικνύεται πως ουδένας μας είναι καλύτερος από τον άλλο. Εάν το μάθουμε αυτό, τότε θα δικαιολογούμε και τα σφάλματα του άλλου, όπως ακριβώς κάνουμε και στα δικά μας, και τις περισσότερες φορές, τα καλύπτουμε κιόλας, γιατί απουσιάζει το σθένος και το θάρρος μέσα μας, που θα μας επέτρεπε να μας “στήσουμε και εμάς μαζί στον τοίχο”.

Είναι πολύ ενθαρρυντικό να θυμόμαστε να αντιπαραβάλλουμε πάντα και τα δικά μας ελαττώματα και γενικά ο,τιδήποτε αρνητικό έχουμε, όταν διαπιστώνουμε αυτά των άλλων. Σιγά – σιγά, θα φτάσουμε στο σημείο να παρατηρούμε απλώς τις αρνητικές καταστάσεις στις οποίες μπλέκουν τους εαυτούς τους οι άλλοι, χωρίς να τις κατακρίνουμε, και γιατί όχι, ακόμα και με τάση συμπόνιας, αγάπης απέναντί τους. Μπορούμε ακόμη ίσως και να γίνουμε κάποια στιγμή οι εμπνευστές τους για αλλαγή, εφόσον εμείς έχουμε ξεπεράσει τα εν λόγω σφάλματα.

Εάν έχουμε φτάσει στο σημείο να βλέπουμε να εκτυλίσσεται μια αρνητική κατάσταση και παρ’ όλα αυτά η ηρεμία μας να μη διαταρράσεται, ιδίως όταν παλιότερα προκαλούσε μεγάλη ένταση μέσα μας, με οποιοδήποτε αρνητικό συναίσθημα μέσα της, τότε να ξέρουμε πως έχουμε κατακτήσει σε ένα βαθμό την απλή παρατήρηση, και έχουμε ξεφύγει από τη φθορά που προκαλεί η κατάκριση. Όσο πιο συχνά μας συμβαίνει αυτό, τόσο πιο υψηλό επίπεδο συνειδητότητας έχουμε κατακτήσει.